Położony w sercu rozległych dolin rzecznych, tuż przy zachodniej granicy Polski, Ujście Warty Park Narodowy to jedno z najdzikszych, a zarazem najbardziej fascynujących miejsc na mapie polskich parków narodowych. Ten nieskażony cywilizacją zakątek przyciąga nie tylko ornitologów, ale również miłośników pieszych wędrówek, fotografów przyrody i wszystkich tych, którzy pragną doświadczyć bezpośredniego kontaktu z naturą w jej pierwotnej, dynamicznie zmieniającej się formie.

Perła doliny Odry i Warty – historia parku

Ujście Warty Park Narodowy, oficjalnie utworzony w 2001 roku, stanowi stosunkowo młody twór na tle innych polskich parków. Jednak jego wartość przyrodnicza była dostrzegana znacznie wcześniej – już w latach 70. XX wieku rozpoczęto tu działania ochronne. Położony w województwie lubuskim, park obejmuje obszar o powierzchni ponad 8 tysięcy hektarów. Jak sama nazwa wskazuje, jego centralnym punktem jest miejsce, gdzie rzeka Warta uchodzi do Odry, tworząc unikalny ekosystem płaskiej, bagiennej delty wewnątrz kontynentu – rzadkość w skali Europy.

Przed utworzeniem parku, teren był przez dekady użytkowany głównie jako łąki i pastwiska zalewowe. Do dzisiaj wiele z tych tradycji, np. wypas bydła czy sezonowe koszenie, zostało zachowanych – nie tylko z szacunku do dziedzictwa kulturowego, ale przede wszystkim w celu utrzymania bioróżnorodności bagiennych siedlisk.

Ptasi raj – królestwo skrzydlatych mieszkańców

Nie bez powodu Ujście Warty nazywane jest często „polskim Eldorado dla ptaków”. Na stosunkowo niewielkiej przestrzeni zaobserwowano tu ponad 270 gatunków ptaków, z czego ponad połowa regularnie gniazduje. To właśnie obecność takich ptasich „gwiazd” jak gęś zbożowa, błotniak stawowy, rybitwa białoczelna czy żuraw sprawia, że park stał się obowiązkowym punktem na mapie europejskich obserwatorów ptaków.

Szczególną uwagę przykuwają ptasie migracje – wiosną i jesienią niebo nad rozlewiskami dosłownie tętni życiem. Setki tysięcy kaczek, gęsi i innych wędrownych ptaków zatrzymuje się tutaj na odpoczynek i żerowanie. W zimie zaś można obserwować ogromne stada gęgaw oraz rzadziej widywane gatunki, jak bielik czy sowa błotna.

Co warto mieć ze sobą na ptasi spektakl?

• Lornetka lub luneta – to podstawa każdego ptasiarza;
• Notes lub aplikacja do notowania obserwacji;
• Mapa szlaków lub lokalna broszura przyrodnicza;
• Ubrania adekwatne do warunków – wilgotny teren potrafi zaskoczyć, nawet przy dobrej pogodzie.

Krajobraz, który pracuje z wodą

Krajobraz Ujścia Warty zmienia się z dnia na dzień – dosłownie. Zależnie od pory roku, poziomu wód i opadów, te same miejsca mogą być o poranku suchą łąką, a wieczorem przypominać płytkie jezioro. Ten dynamiczny charakter to efekt specyficznej topografii doliny oraz działalności człowieka, który od stuleci wpływał na reżim wodny, poprzez budowę grobli, przepustów i usypywanie wałów.

Dominującym typem krajobrazu są rozległe łąki podmokłe i tereny zalewowe. Wiosną woda pokrywa większość obszaru, tworząc rozlewiska pełne życia. Latem i jesienią tereny te zielenią się wysoką trawą i stanowiskami ziół. Zimą zaś przyroda cichnie, ale pojawiają się nowe formy ekspresji – oszronione trzcinowiska, złamane lody i cisza, której nie doświadcza się nigdzie indziej.

Fauna i flora – podwodny i trawiasty teatr

Oprócz rosnącej liczby ptaków, park zamieszkuje wiele innych zwierząt. Można tu spotkać m.in. bobra europejskiego, wydrę, lisa, sarnę, a nawet łosia, który chętnie wybiera dobrze zakamuflowane fragmenty parku. Spośród płazów warto wspomnieć kumaka nizinnego oraz ropuchę paskówkę – oba gatunki znajdują tu dogodne warunki do rozrodu dzięki płytkim zbiornikom wodnym.

Wśród roślin szczególnie wyróżniają się rzadkie gatunki związane z siedliskami bagiennymi i łąkowymi: turzyce, miłek wiosenny, kruszczyk błotny czy goździk pyszny. Dla botaników park stanowi prawdziwy raj, pełen niespodzianek w każdej porze roku.

Szlaki i atrakcje – gdzie warto się wybrać?

Park oferuje kilka ciekawie poprowadzonych szlaków pieszych i rowerowych, które umożliwiają poznanie jego różnych stref – od otwartych łąk po podmokłe tereny nadrzeczne.

Popularne trasy i punkty widokowe:

• Ścieżka edukacyjna „Ptasim Szlakiem” (okolice Chyrzyna) – kilkukilometrowa trasa z tablicami informacyjnymi i platformą widokową, doskonała na pierwsze spotkanie z parkiem;
• Wieża widokowa w Czarnowie – świetne miejsce do obserwacji migracji ptaków, szczególnie o poranku;
• Szlak rowerowy EuroVelo R1 – biegnie przez północną część parku, umożliwiając przejazd przez malownicze okolice Kostrzyna nad Odrą i Słońska;
• Ośrodek Edukacyjny w Chyrzynie – punkt startowy dla wielu spacerów, ale też miejsce spotkań, warsztatów i ekspozycji przyrodniczych.

Okolice parku – co zobaczyć poza rozlewiskami?

Warto połączyć wizytę w Ujściu Warty z odwiedzeniem kilku lokalnych perełek. Miasto Kostrzyn nad Odrą zachwyci amatorów historii – zwłaszcza ruiny starej twierdzy i liczne ślady po II wojnie światowej. Słońsk, dawna siedziba zakonu joannitów, oferuje nie tylko historyczne zabytki, ale i przyjemną ścieżkę spacerową wzdłuż starych wałów przeciwpowodziowych.

Ciekawostką jest też trasa po dawnych torach kolejowych, zamienionych w malowniczą trasę rowerową. Liczne dworki, niewielkie kościoły i stare młyny w okolicznych wsiach tworzą klimatyczny krajobraz kulturowy, który harmonizuje z przyrodą.

Praktyczne informacje

• Dojazd: Najlepiej własnym samochodem – najbliższym dużym miastem jest Gorzów Wielkopolski (ok. 40 km).
• Noclegi: W okolicach Słońska oraz Kostrzyna znaleźć można agroturystyki, pensjonaty oraz pola namiotowe.
• Sezon: Park jest otwarty przez cały rok, ale najlepszy czas na obserwacje ptaków to marzec–maj i wrzesień–listopad.
• Opłaty: Wstęp na teren parku jest bezpłatny, ale niezbędne jest przestrzeganie zasad poruszania się po wyznaczonych szlakach.

Na zakończenie – dlaczego warto odwiedzić Ujście Warty?

Ujście Warty Park Narodowy to miejsce wyjątkowe – nie tylko ze względu na swoje przyrodnicze bogactwo, ale też dzięki atmosferze spokoju, który trudno znaleźć w innych częściach Polski. Przestrzeń, cisza i nieskrępowana działalność natury sprawiają, że każdy spacer po tych terenach staje się osobistym doświadczeniem dzikości i wolności. Niezależnie od tego, czy jesteś zapalonym ornitologiem, rodzicem z dziećmi, entuzjastą fotografii czy po prostu kimś, kto szuka odpoczynku – Ujście Warty ma coś dla Ciebie. I choć jest to park narodowy, nie poczujesz się tu jak turysta – raczej jak gość, zaproszony do domu natury.

Jeśli jeszcze nie planowałeś wizyty w tej części Polski – najwyższy czas to zmienić. Ten wpisany na listę obszarów Ramsar bagienny raj czeka, by oczarować Cię swoim spokojem i bogactwem życia, którego często nie widać na pierwszy rzut oka.