Grecja od wieków przyciąga nie tylko pięknem swoich wysp i zabytków, ale także bogactwem smaków, które ukształtowały się na skrzyżowaniu kultur: europejskiej, bałkańskiej i bliskowschodniej. Kuchnia grecka to kwintesencja tradycji śródziemnomorskiej – świeże produkty, oliwa z oliwek, aromatyczne zioła i prostota, która odsłania prawdziwy charakter składników. W Grecji jedzenie to nie tylko biologiczna potrzeba – to sposób wspólnego spędzania czasu, celebracji i dzielenia się historią swojej ziemi. Wyruszając w kulinarną podróż po tym kraju, warto być otwartym na regionalne odmiany dobrze znanych potraw i lokalne perełki, które często skrywają się poza utartym szlakiem gastronomicznym.

Moussaka – warstwowa uczta w greckim stylu

Moussaka to jedno z najbardziej rozpoznawalnych dań kuchni greckiej. Warstwowa zapiekanka z bakłażanem, mielonym mięsem (najczęściej jagnięcym lub wołowym), sosem pomidorowym i kremowym beszamelowym wierzchem, to idealna reprezentacja tego, co Grecy potrafią najlepiej – łączyć proste składniki w harmonijną całość.

Choć moussaka ma korzenie sięgające kuchni arabskiej i osmańskiej, jej obecna forma została spopularyzowana w latach 20. XX wieku przez Nikolaosa Tselementesa, słynnego greckiego szefa kuchni, który chciał „zmodernizować” kuchnię swojego kraju, nadając jej francuski sznyt.

Moussakę najczęściej serwuje się jako danie główne, często na obiad lub uroczystą kolację. Znajdziemy ją właściwie w każdej tradycyjnej tawernie – szczególnie warto poszukać takich, które specjalizują się w domowych przepisach, na przykład w rodzinnych lokalach w Atenach, Salonikach czy w mniejszych wyspiarskich miejscowościach.

Souvlaki – klasyka ulicznego grilla

Souvlaki to grillowane na szpikulcu kawałki mięsa – zazwyczaj wieprzowiny, choć coraz częściej także kurczaka czy jagnięciny – przyprawione ziołami i podawane z pieczywem pita, sosem tzatziki, plasterkami cebuli i pomidora.

Historia souvlaki sięga czasów starożytnych. Znalezione na Krecie ceramiczne grille sprzed ponad 3000 lat sugerują, że szaszłyki spożywano już w epoce minojskiej. Dziś to jedno z najbardziej lubianych dań typu fast food w Grecji.

Souvlaki najlepiej smakują prosto z rusztu, zwłaszcza przygotowywane na oczach klienta. Warto ich szukać w niewielkich grillowniach (souvladzidiko), szczególnie przy lokalnych targach i na bocznych uliczkach większych miast.

Spanakopita – szpinak w chrupiącym cieście

Spanakopita to klasyczne ciasto filo wypełnione farszem ze szpinaku, fety, cebuli i świeżych ziół – najczęściej kopru i szczypiorku. To zarówno przekąska, jak i pełnoprawny posiłek na ciepło lub zimno.

Ciasta pita mają w Grecji bogatą tradycję – różnią się nie tylko nadzieniem, ale także sposobem przygotowania. Zależnie od regionu, mogą być podawane w formie dużych arkuszy do krojenia lub mniejszych zawijasów.

Spanakopita jest dostępna niemal wszędzie: od street foodowych budek i piekarni po eleganckie restauracje. Najlepiej wypatrywać jej rano w lokalnych piekarniach – Grecy często jedzą ją jako drugie śniadanie lub poranną przekąskę.

Gemista – nadziewane warzywa z pieca

Gemista (dosł. „nadziewane”) to pieczone papryki, pomidory, bakłażany lub cukinie wypełnione mieszaniną ryżu, cebuli i aromatycznych ziół, czasem wzbogacone o mielone mięso. To danie wegetariańskie (lub nie), sezonowe i silnie związane z greckim latem.

Gemista to klasyczny przykład tzw. magirefta – domowych, duszonych dań bezpośrednio z pieca, które są podstawą codziennej kuchni greckiej. Popularne zarówno w kontynentalnej Grecji, jak i na wyspach.

Najczęściej serwuje się je z dodatkiem ziemniaków zapiekanych razem z warzywami w oliwie z oliwek. Są popularne w tawernach, ale smakują najlepiej wtedy, gdy przygotowane są przez kogoś z zamiłowaniem do domowego gotowania – idealne miejsce to mała tawerna rodzinna z widokiem na morze.

Gdzie zjeść? Rekomendowane miejsca

Ukryta restauracja w starej dzielnicy Aten – Cicha, kameralna tawerna w sercu Plaki, z widokiem na Akropol, serwuje tradycyjne dania w nowoczesnym wydaniu. Specjalnością lokalu są gemista z miętą i cytrynowym ryżem oraz domowe sery z wyspy Naxos.

Lokalne bistro w śródmieściu Salonik – Tętniący życiem punkt na mapie miejskiej gastronomii, idealny na lunch. Codziennie zmieniające się menu oparte na sezonowych warzywach i produktach z targu Modiano. Polecana spanakopita i grillowane halloumi z miodem tymiankowym.

Rodzinna tawerna na Krecie – Prowadzona przez to samo małżeństwo od 30 lat, specjalizuje się w potrawach kuchni kreteńskiej. Pozycją obowiązkową jest dakos (suchar jęczmienny z pomidorami i fetą) oraz pieczona koźlina z ziołami z gór Psiloritis.

Nowa kuchnia grecka w Pireusie – Modernistyczna restauracja reinterpretująca klasykę w stylu fine dining. Talerz moussaki rozłożony na składniki, podany z pianką z fety i purée z bakłażana przypomina bardziej dzieło sztuki niż danie.

Mała kafeteria nad zatoczką w Nafplio – Idealna na śniadanie i kawę. Oferuje świeżo wypiekane tiropity (ciasto z serem), soczyste oliwki i lokalny jogurt z miodem z pomarańczy. Cisza, zapach morza i widok na cumujące łódki tworzą atmosferę nie do podrobienia.

Street food i lokalne targi

Jeśli chcesz poczuć prawdziwy puls miasta, zajrzyj na lokalny laiki agora – grecki bazar. W Atenach to np. targ Varvakios Agora, gdzie obok warzyw i ryb można znaleźć oliwki z Kalamaty, sery z Mani czy aromatyczne przyprawy z Krety.

Na ulicach warto wypatrywać koulouri – sezamowego obwarzanka sprzedawanego z wózków niemal na każdym rogu. To popularna przekąska śniadaniowa mieszkańców dużych miast.

Innym klasykiem street foodu jest gyro – mięso (najczęściej wieprzowe lub kurczak) opiekane na poziomym rożnie, krojone i podawane w picie z frytkami, tzatziki, cebulą i pomidorem. Wersja bardziej casualowa od souvlaki – szybka, sycąca i dostępna niemal wszędzie. Dobrym miejscem na spróbowanie gyro są szybkie bary na Monastiraki w Atenach lub promenada w Rethymno na Krecie.

Na deser – słodkości i napoje

Grecka kuchnia słynie z intensywnych, słodkich deserów. Baklava – warstwowe ciastko z ciasta filo, orzechów i syropu miodowego – to klasyka, której warto spróbować w lokalnych cukierniach (zachwalana jest np. baklava z pistacjami z Eginy).

Loukoumades to małe pączki, podawane na ciepło z miodem i cynamonem, popularne głównie podczas świąt i festynów, ale coraz częściej dostępne w nowoczesnych wersjach, np. z czekoladą orzechową lub lodami.

Na szczycie greckich smaków znajduje się też jogurt – gęsty, kremowy, podawany z miodem i orzechami. Idealny na lekki deser lub śniadanie, zwłaszcza w upalne dni.

Z napojów warto spróbować ouzo – anyżowego likieru, który Grecy piją zazwyczaj do meze (przekąsek), najlepiej na chłodno z wodą. Popularnością cieszy się też tsipouro – mocny, winogronowy destylat często podawany w wersji bez anyżu.

Kawa? Tylko po grecku – metrios, sketos, glycos (czyli półsłodka, gorzka lub słodka), parzona w specjalnym tygielku i podawana w małej filiżance, zwykle w towarzystwie kostki loukoumi (lokum).

Podsumowanie z poradą

Najlepszym sposobem na kulinarną przygodę w Grecji jest… powolne zanurzenie się w rytmie miejscowych zwyczajów. Zacznij dzień od jogurtu z miodem w lokalnej kawiarence, spaceruj po targu i próbuj oliwek, zaglądaj do małych piekarni i zamów spanakopitę na wynos. Na obiad wybierz rodzinną tawernę – jeśli nie ma menu po angielsku, to często dobry znak. Nie bój się sięgać po dania, których nazwy nic Ci nie mówią – obsługa chętnie wytłumaczy, co zawierają.

Nie przegap moussaki, spanakopity i loukoumades, ale też nie bój się być ciekawym: pytaj o lokalne sery, oliwę z konkretnego regionu czy domowe wina. I najważniejsze: jedz wolno, z radością i otwartością – tak właśnie robią to Grecy.